صرع کودکان و راه های درمان آن را بشناسیم!

صرع کودکان، همچنین به عنوان “صرع کودکانه” یا “صرع نوجوانانه” شناخته می‌شود، یک نوع از بیماری صرع است که در دوره کودکی یا نوجوانی شروع می‌شود. این بیماری همچنان یک نوع اختلال عصبی است که مغز و سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، و به عنوان شاخصه‌ای برای آن، حملات تشنجی و به طور خاص حملات صرعی را دارا می‌باشد.

انواع صرع در کودکان

صرع کودکان می‌تواند به چندین نوع تقسیم شود، که هر کدام با ویژگی‌ها و ویژگی‌های خاص خود عرفه‌گذاری می‌شوند. در زیر به برخی از انواع رایج صرع کودکان اشاره خواهم کرد:

1. صرع نوع بنیادی ژنتیکی: این نوع از صرع به نظر می‌رسد که به عوامل ژنتیکی مرتبط باشد و در افراد بدون تاریخچه عصبی یا سایر علائم بالینی شروع می‌شود. صرع نوع بنیادی ژنتیکی شامل زیرنواعی مانند صرع جوانانه میوکلونیک (Juvenile Myoclonic Epilepsy)، صرع ابسانس کودکانه (Childhood Absence Epilepsy) و…
2. صرع نوع بنیادی ناشناخته: در این نوع از صرع، علت مشخصی مانند اختلالات ساختاری در مغز یا تغییرات شیمیایی وجود ندارد، اما علائم صرع وجود دارد. این نوع شامل صرع ابسانس کودکانه و صرع تونیک کلونیک جوانانه (Juvenile Myoclonic Epilepsy) است.
3. صرع نوع سندرمی: در این نوع از صرع، علت مشخصی مانند آسیب‌های مغزی ناشی از تروما، عفونت‌ها، تومورها و… وجود دارد. این نوع شامل صرع لنوکس گاستو (Lennox-Gastaut Syndrome) و صرع وست شام (West Syndrome) می‌شود.
4. صرع جزئی یا فوق‌العاده ناشناخته: در این نوع از صرع، حملات تشنجی از یک ناحیه خاص در مغز شروع می‌شود و ممکن است به سایر بخش‌های مغز گسترش یابد. در بعضی موارد، علت مشخصی برای این نوع صرع پیدا نمی‌شود.
5. صرع نوع جزئی کاملاً نشخواری: در این نوع، حملات تشنجی از یک ناحیه مشخص در مغز شروع می‌شود و به نواحی دیگر مغز گسترش نمی‌یابد. این نوع شامل صرع نوع کومپلکس جزئی (Complex Partial Seizures) و صرع نوع ساده جزئی (Simple Partial Seizures) است.

علت بروز صرع در کودکان

در حالت کلی، علل دقیق صرع هنوز به طور کامل مشخص نشده‌اند، اما تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که چندین عامل ممکن است در بروز صرع کودکان نقش داشته باشند. در ادامه به برخی از این عوامل اشاره خواهم کرد:

1. عوامل ژنتیکی: وجود تاریخچه خانوادگی از صرع می‌تواند یک عامل مهم در بروز این بیماری در کودکان باشد. تحقیقات نشان داده‌اند که ژن‌های خاصی ممکن است باعث افزایش خطر ابتلای به صرع شوند. اگر یک یا هر دوی والدین یا فرزندانی در خانواده تاریخچه صرع داشته باشند، احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر می‌شود.
2. اختلالات شیمیایی در مغز: تغییرات در ترکیبات شیمیایی مغز می‌تواند به بروز حملات تشنجی منجر شود. به طور معمول، فعالیت‌های الکتریکی درون مغز توسط مواد شیمیایی به نام “نوروترانسمیترها” کنترل می‌شوند. تغییرات در این نوروترانسمیترها ممکن است فعالیت‌های غیرطبیعی در مغز ایجاد کنند که به حملات تشنجی منجر می‌شوند.
3. عوامل محیطی: برخی عوامل محیطی مانند مصرف مواد مخدر، مواد شیمیایی مضر، ترکیبات مغذی نامناسب و حتی تعرض به ترکیبات شیمیایی در محیط می‌توانند عامل تحریک‌کننده‌ای برای حملات تشنجی باشند.
4. اختلالات توسعه‌ای: در برخی موارد، اختلالات توسعه‌ای یا مشکلات در تشکیل و تکامل نورون‌ها (سلول‌های عصبی) می‌تواند باعث بروز صرع در کودکان شود.
5. تغییرات ساختاری مغز: تغییراتی در ساختار مغز می‌تواند عاملی برای حملات تشنجی باشد. ممکن است ترمیم ناپذیری یا تغییرات در ساختارهای عصبی خاصی در مغز به عنوان عامل مهمی در بروز صرع نقش داشته باشند.
6. عوامل زمینه‌ای: عواملی مانند تغذیه نامناسب، کمبود خواب، استرس و عدم تعادل هورمونی نیز می‌توانند به افزایش خطر بروز حملات تشنجی کمک کنند.

علائم صرع کودکان

علائم صرع در کودکان ممکن است بسیار متنوع باشند و بسته به نوع و شدت حمله تشنجی، ممکن است مختلف باشند. در زیر به برخی از علائم رایج صرع در کودکان اشاره خواهم کرد:

1. تشنج‌های عضلانی: این شامل تکان‌خوردن بدن، تکان‌خوردن یک یا هر دو دست، حرکات تکراری و غیرطبیعی بدن (مثل چرخش دست‌ها) می‌شود.
2. تغییرات در حالت آگاهی: کودک در طی حملات تشنجی ممکن است در وضعیت آگاهی نسبی یا کامل از دست دهد. این ممکن است شامل گم شدن، تاریک شدن یا ترکیبات عجیب در دید یا شنوایی باشد.
3. تغییرات رفتاری: کودک ممکن است در طی حملات تشنجی رفتارهای عجیب و ناگهانی داشته باشد، مانند خندیدن بی‌دلیل، پریدن، احساس ترس یا اضطراب، دیدن چیزهای ناموجود و…
4. تغییرات حالت روحی: تغییرات در حالت روحی کودک نیز می‌تواند نشانه حملات تشنجی باشد. این ممکن است شامل خشم، ترس، اضطراب یا حتی حالت خوشحالی ناگهانی باشد.
5. بی‌اشتهایی یا افزایش اشتها: بعضی از کودکان پس از حملات تشنجی ممکن است بی‌اشتها شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است اشتهای بیشتری نسبت به معمول داشته باشند.
6. اختلالات حرکتی: تغییرات در حرکات کودک مانند گیجی، گنگی، ناتوانی در حرکت و کنترل عضلات نیز ممکن است به علائم حملات تشنجی اشاره کنند.
7. تغییرات در حافظه و تمرکز: پس از حمله تشنجی، کودکان ممکن است به مدت کوتاهی دچار اختلالات در حافظه، تمرکز و توجه شوند.

تشخیص صرع در کودکان

تشخیص صرع در کودکان با ترکیبی از تاریخچه پزشکی دقیق، ارزیابی بالینی، آزمایش‌های تشخیصی و تصاویر تشخیصی مغز انجام می‌شود. در زیر به روش‌های معمول برای تشخیص صرع در کودکان اشاره خواهم کرد:

1. تاریخچه بالینی و مصاحبه با بیمار: در این مرحله، پزشک با بیمار یا والدین کودک مصاحبه می‌کند تا جزئیاتی از حملات تشنجی، شدت و مدت آنها، نحوه شروع و پایان، علائم همراه و عوامل ترغیب کننده را دریافت کند.
2. بررسی تشنج‌ها: توصیف دقیق تشنج‌ها بسیار مهم است. توصیف دقیق شدت، نوع حرکات، مدت زمان و سایر ویژگی‌های تشنج به پزشک کمک می‌کند تا نوع و شدت صرع را تشخیص دهد.
3. آزمایش‌های خون و ادرار: آزمایش‌های خون و ادرار ممکن است انجام شود تا بررسی عوامل دیگری که می‌توانند عللی برای حملات تشنجی فراهم کنند، انجام شود.
4. الکتروانسفالوگرافی: EEG یکی از مهمترین ابزارها برای تشخیص و ارزیابی صرع است. این آزمون از طریق الکترودهایی که بر روی سر قرار می‌گیرند، فعالیت‌های الکتریکی مغز را ثبت می‌کند. EEG می‌تواند نشان دهنده نوع تشنج، منطقه مغزی مبتلا و شدت تشنج باشد.
5. تصاویر تشخیصی مغز: تصاویر تشخیصی مغز مانند MRI و CT Scan ممکن است به منظور بررسی ساختار مغز و شناسایی علائمی از آسیب‌ها یا تغییرات احتمالی مورد استفاده قرار گیرند.
6. تست‌های نوروپسیکولوژیکال: این تست‌ها به بررسی عملکرد شناختی و عصب‌روانی کودک می‌پردازند و ممکن است اطلاعات مفیدی در مورد تأثیر صرع بر عملکرد ذهنی و توجه کودک ارائه دهند.
7. استفاده از دفترچه روزانه تشنج: در برخی موارد، کودکان یا والدین ممکن است دفترچه‌ای را برای ثبت جزئیات حملات تشنجی استفاده کنند. این اطلاعات می‌توانند به پزشک کمک کنند تا الگوهای تشنج را تشخیص دهد.

درمان صرع در کودکان

درمان صرع در کودکان بسته به نوع و شدت صرع، واکنش به درمان، ویژگی‌های بالینی هر کودک و عوامل دیگر متغیر است. انتخاب مناسب‌ترین روش‌های درمان باید توسط پزشک متخصص صرع انجام شود. در ادامه، به برخی از راه‌های درمان صرع در کودکان اشاره می‌کنم:

1. داروها:
   • داروهای ضدتشنج: این داروها برای کنترل و پیشگیری از حملات تشنجی مصرف می‌شوند. انواع مختلفی از این داروها وجود دارند که توسط پزشک بر اساس نوع صرع، سن کودک و واکنش به داروها انتخاب می‌شوند.
   • داروهای تقویت‌کننده مغزی: این داروها به منظور کاهش فعالیت الکتریکی نامطلوب مغز و کنترل تشنج‌ها استفاده می‌شوند.
2. رژیم‌های تغذیه‌ای:
   • رژیم کتوژنیک: این رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات و با مقدار بالای چربی است که می‌تواند به کنترل حملات تشنجی کمک کند. این رژیم به خصوص در کودکانی که به داروها پاسخ نمی‌دهند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
   • رژیم آنتی‌پسودوگلوتنیک: این نوع رژیم نیز مانند رژیم کتوژنیک با محدودیت کربوهیدرات و افزایش مصرف چربی‌ها است.
3. جراحی:
   • در مواردی که داروها بهبود نیاورده یا مشکلات جانبی شدید داروها وجود داشته باشد، جراحی ممکن است به عنوان یک گزینه در نظر گرفته شود. در برخی موارد، جراحی می‌تواند لوبوتومی (Lobectomy) یا برداشتن یک قسمت از مغز برای کاهش تشنج‌ها باشد.
4. درمان‌های تکمیلی:
   • تراپی‌های تکمیلی مانند تراپی رفتاری، تراپی شناختی رفتاری و تراپی گفتاری می‌توانند به کودک کمک کنند تا با اثرات روانی و اجتماعی صرع مواجه شوند.

درمان دارویی صرع در کودکان

درمان دارویی صرع در کودکان شامل استفاده از داروهای ضدتشنج می‌شود که هدف آن کنترل حملات تشنجی و کاهش شدت آنها است. انتخاب داروها و دوزهای مناسب باید توسط پزشک متخصص تعیین شود و باید با دقت و تحت نظر پزشک اداره شوند. در زیر به برخی از انواع داروهای معمول برای درمان صرع در کودکان اشاره می‌کنم:

1. داروهای ضدتشنج:
   • فنیتوئین: این دارو برای کنترل تشنج‌های جزئی و تشنج‌های تونیک‌کلونیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
   • کاربامازپین: این دارو برای کنترل تشنج‌های جزئی و تشنج‌های تونیک‌کلونیک و همچنین برای صرع نوع بنیادی ژنتیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
   • والپروات: این دارو برای کنترل تشنج‌های جزئی و تونیک‌کلونیک و همچنین در برخی صورت‌های صرع نوع بنیادی ژنتیکی و صرع نوع سندرمی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
   • لاموتریژین: این دارو برای کنترل تشنج‌های جزئی و تونیک‌کلونیک و در برخی موارد صرع نوع بنیادی ژنتیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
   • توپیرامات: این دارو برای کنترل تشنج‌های جزئی و تونیک‌کلونیک و همچنین در برخی صورت‌های صرع نوع بنیادی ژنتیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2. داروهای ضدتشنج نوع دوم:
   • این دسته از داروها شامل گاباپنتین، لوسیرام ، پرگابالین و لوتیراسیدام است که برای کنترل تشنج‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

جراحی صرع در کودکان

جراحی به عنوان یک گزینه درمانی ممکن است در مواردی که داروها به کنترل تشنج‌ها پاسخ نمی‌دهند یا وقوع عوارض جانبی شدید از داروها، مورد استفاده قرار گیرد. جراحی به منظور کاهش یا حتی حذف مناطق مغزی که منشأ تشنج‌ها هستند، انجام می‌شود. در زیر به برخی از روش‌های جراحی در درمان صرع کودکان و اطلاعات مرتبط با آنها اشاره می‌کنم:

1. لوبوتومی: در این روش، یک بخش از مغز که به عنوان منشأ تشنج‌ها شناخته می‌شود، برداشته می‌شود. این روش برای کودکانی که تشنج‌ها به یک منطقه مختص در مغز محدود شده‌اند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2. کالوسوتومی: در این روش، بخشی از کالوزوم (بندی عصبی که نیمکره‌های راست و چپ مغز را به هم وصل می‌کند) بریده می‌شود. این روش می‌تواند به کاهش تشنج‌های تناسلی (تشنج‌هایی که از یک نیمکره به نیمکره دیگر منتقل می‌شوند) کمک کند.
3. استیمولاسیون عصبی عمیق: در این روش، الکترودهایی به مناطق عمیق مغز که مرتبط با تشنج‌ها هستند، پیوند زده می‌شوند. این الکترودها از طریق دستگاه خارجی کنترل می‌شوند که الکتریکیته مغز را تغییر می‌دهد.
4. فرمیکوتومی: در این روش، یکی از نیمکره‌های مغز (یک نیمکره کامل یا بخشی از آن) برداشته می‌شود. این روش بیشتر در مواردی که تشنج‌ها تنها در یک نیمکره مغز رخ می‌دهند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
5. لوبکتومی: در این روش، ارتباطات عصبی میان نواحی مختلف مغز برش داده می‌شود تا انتشار تشنج‌ها متوقف شود.

درمان صرع کودکان با طب سنتی

درمان صرع با استفاده از طب سنتی و تکنیک‌های تکمیلی می‌تواند به عنوان یک مکمل درمانی در نظر گرفته شود. با این حال، قبل از شروع هر نوع درمان، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا اطمینان حاصل کنید که این روش‌ها برای شما یا کودکانتان مناسب هستند. در زیر به برخی از روش‌های طب سنتی که ممکن است در درمان صرع کودکان مورد استفاده قرار گیرند، اشاره می‌کنم:

1. یوگا و مدیتیشن: یوگا و مدیتیشن می‌توانند به کاهش استرس و اضطراب کمک کنند، که در برخی موارد ممکن است تشنج‌ها را تسهیل کنند. تکنیک‌های عمیق تنفسی و تمرین‌های مدیتیشن ممکن است به افزایش آرامش و کاهش فعالیت‌های الکتریکی نامطلوب مغز کمک کنند.
2. علاج‌های گیاهی: برخی گیاهان دارای خواص ضدتشنجی و آرام‌بخشی هستند. اما استفاده از علاج‌های گیاهی نیازمند دقت و مشورت با پزشک یا علاوه بر آن به علت تداخل با داروهای دیگر ممکن است مشکل‌ساز باشد.
3. تغذیه سالم: تغذیه مناسب با تاکید بر مواد غذایی با خواص ضدالتهابی و ضداکسیدانی می‌تواند به بهبود سلامت عمومی کمک کند. مصرف مواد غذایی که می‌تواند به بهبود عملکرد مغز کمک کند، می‌تواند در کنترل تشنج‌ها موثر باشد.
4. پزشکی سنتی: برخی از سنت‌های پزشکی از قرار مثال آیورودا، از ترکیب‌های گیاهی و معدنی برای تقویت سیستم عصبی و کاهش تشنج‌ها استفاده می‌کنند. این روش‌ها نیازمند مشورت با پزشک‌های متخصص در این زمینه هستند.

بیماری های مرتبط با صرع کودکان

صرع کودکان ممکن است با برخی از بیماری‌ها و شرایط مرتبط باشد یا به عنوان عارضه همراهی با دیگر بیماری‌ها ظاهر شود. در زیر به برخی از بیماری‌های مرتبط با صرع کودکان اشاره خواهم کرد:

1. سندرم لنوکس گاستو: این سندرم صرعی نادر است که در کودکان و نوجوانان ظاهر می‌شود. معمولاً با تشنج‌های مختلف از جمله تشنج‌های جزئی، تونیک‌کلونیک و ابسانس همراه است. کودکان مبتلا به این سندرم اغلب توانایی یادگیری و توجه نسبت به همسالان خود را از دست می‌دهند.
2. سندرم وست: این سندرم نیز در کودکان جوان ظاهر می‌شود و با تشنج‌های کلونیک (تشنج‌های با حرکات اسپاسم‌نوع)، اختلالات توانایی‌های حرکتی و توسعه‌ای همراه است. این سندرم معمولاً با علائم دیگر مانند انگشت‌گذاری و گزیدگی دست‌ها (Hypsarrhythmia) در EEG همراه است.
3. سندرم دراوت: این سندرم نیز یک نوع نادر از صرع کودکانه است که با تشنج‌های تونیک-کلونیک شروع می‌شود و به مرور به تشنج‌های دیگری مانند تشنج‌های ابسانس و میوکلونیک تبدیل می‌شود. علاوه بر تشنج‌ها، مشکلات رفتاری و توسعه‌ای نیز در این سندرم وجود دارد.
4. سندرم رت: این سندرم به عنوان یک اختلال توسعه‌ای در دختران شناخته می‌شود و با اختلالات توسعه‌ای، عقب‌ماندگی حرکتی و شدید و تشنج‌ها همراه است. این سندرم معمولاً ناشی از تغییرات ژنتیکی در ژن MECP2 است.
5. نقص اختلال اوتیسم طیفی: در برخی موارد، کودکان مبتلا به اوتیسم طیفی ممکن است تشنج‌های همراه داشته باشند. این تشنج‌ها معمولاً به عنوان یکی از علائم همراه اختلال اوتیسم طیفی ظاهر می‌شوند.