آنسفالیت یا التهاب مغزی در کودکان را بشناسیم!

آنسفالیت کودکان یا التهاب مغزی کودکان، یک وضعیت پزشکی جدی است که با التهاب و تورم بافت مغزی همراه است. این التهاب می‌تواند ناشی از عفونت‌های ویروسی، عفونت‌های باکتریایی، عفونت‌های قارچی یا سایر عوامل عفونتی باشد. عفونت‌های ویروسی مانند ویروس هرپس ساده، ویروس انفلوآنزا، ویروس سیتومگالوویروس و ویروس جرب می‌توانند علت آنسفالیت کودکان باشند.

علت بروز آنسفالیت

آنسفالیت کودکان یک وضعیت التهابی در بافت مغزی است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلف باشد. در زیر به برخی از علل و انواع آنسفالیت کودکان اشاره می‌کنم:

1. آنسفالیت ویروسی: بیشتر موارد آنسفالیت کودکان به علت عفونت ویروسی رخ می‌دهند. ویروس‌های مختلف می‌توانند منجر به آنسفالیت شوند، از جمله ویروس هرپس ساده (HSV)، ویروس انفلوآنزا، ویروس سیتومگالوویروس (CMV) و ویروس جرب.
2. آنسفالیت باکتریایی: در برخی موارد نادر، عفونت باکتریایی می‌تواند عامل آنسفالیت کودکان باشد. بکتری‌های مانند استرپتوکوک، هموفیلوس اینفلوآنزا و موآبسلا ممکن است باعث بروز آنسفالیت شوند.
3. آنسفالیت قارچی: آنسفالیت کودکان ناشی از عفونت قارچی نادرتر است، اما ممکن است رخ دهد. قارچ‌های مانند آسپرژیلوس و کریپتوکوکوس می‌توانند عامل این نوع آنسفالیت باشند.
4. آنسفالیت انگلی: برخی انگل‌ها نیز می‌توانند عامل آنسفالیت کودکان باشند. مثالهایی از این پارازیت‌ها شامل توکسوپلاسما گوندیی، لیشمانیا و آسکاریس لومبریکوء می‌شوند.
5. آنسفالیت ناشی از عوامل غیرعفونی: در برخی موارد نادر، آنسفالیت کودکان ممکن است ناشی از عوامل غیرعفونی مانند واکنش التهابی ایمنی (بازتاب ایمنی) به علت‌های مختلف مانند پاسخ ضعیف سیستم ایمنی، عوامل خودایمنی، آسیب مستقیم به بافت مغزی و غیره باشد.

علائم آنسفالیت کودکان

علائم آنسفالیت کودکان ممکن است متنوع باشد و بسته به شدت بیماری و منطقه‌ای که در مغز تحت تأثیر قرار می‌گیرد، متفاوت باشد. در ادامه برخی از علائم معمول آنسفالیت کودکان را ذکر می‌کنم:

1. تب: بیماری آنسفالیت کودکان معمولاً با تب شروع می‌شود. تب ممکن است نشانه‌ای از واکنش بدن به عفونت باشد.
2. سردرد: سردرد شدید و پersistent می‌تواند یکی از علائم آنسفالیت کودکان باشد.
3. تهوع و استفراغ: کودک ممکن است تهوع و استفراغ داشته باشد که ناشی از تحریک مستقیم مغز است.
4. تغییر در رفتار: آنسفالیت کودکان می‌تواند به تغییر در رفتار کودک منجر شود. این شامل اختلال در خواب، تغییر در سطح آگاهی و همچنین تحریک و بیقراری است.
5. علائم عصبی: آنسفالیت کودکان می‌تواند منجر به علائم عصبی شود، از جمله سرگیجه، ضعف عضلانی، تشنج، نارسایی عضلانی، کمردرد و در بعضی موارد نادر، فلج.
6. تغییر در وضعیت ذهنی: آنسفالیت کودکان می‌تواند منجر به تغییر در وضعیت ذهنی شود، از جمله تشوش درک، کاهش توجه و تمرکز، کاهش حافظه و تغییرات در شخصیت.
7. علائم التهابی: برخی از کودکان ممکن است علائم التهابی داشته باشند، از جمله سفتی و تورم در ناحیه گردن و سر.

پیشگیری از آنسفالیت کودکان

راه‌های پیشگیری از آنسفالیت در کودکان عموماً شامل اقداماتی است که به کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های ویروسی و التهابی که می‌توانند منجر به آنسفالیت شوند، می‌پردازند. در زیر، برخی از راه‌های پیشگیری از آنسفالیت در کودکان را بررسی می‌کنیم:

1. واکسیناسیون: اطمینان حاصل کنید که کودکان شما برنامه واکسیناسیون کامل خود را دارند. برخی از واکسن‌ها، مانند واکسن‌های سرخک، هپاتیت B، ویروس تیک‌بورن، هرپس سیمپلکس و سرم مغز واکسنی، می‌توانند در برخی از عامل‌های آنسفالیت کودکان موثر باشند.
2. کودکان را از آفات پشه‌ها و کنه‌ها محافظت کنید: استفاده از محافظت‌کننده‌های ضد پشه و لباس‌های مناسب (مانند لباس‌های بلند آستین و شلوارها) می‌تواند در کاهش خطر انتقال عفونت‌های توسط پشه‌ها و کنه‌ها که برخی از آنسفالیت‌ها را منتقل می‌کنند، موثر باشد.
3. بهداشت دست: به کودکان آموزش دهید که بهداشت دست را رعایت کنند. آنها باید قبل از هر وعده غذایی، بعد از دست زدن به حیوانات، استفاده از توالت و بازی با خاک یا زمین، دست‌های خود را بشویند.
4. اجتناب از تماس با افراد مبتلا: از تماس کودکان با افرادی که عفونتی مانند سرخک، هرپس سیمپلکس یا سایر عفونت‌های ویروسی دارند، خودداری کنید.
5. اجتناب از تماس با حیوانات بیمار: کودکان را آموزش دهید که از تماس با حیواناتی که به نظر بیمار یا علائم عفونتی دارند، خودداری کنند.
6. اجتناب از تماس با اشیاء آلوده: کودکان را آموزش دهید که از استفاده از مواد مشترک مانند اسباب‌بازی‌ها، لوازم آرایشی و تجهیزات پزشکی غیرضروری دیگر کودکان خودداری کنند.
7. تقویت سیستم ایمنی: سعی کنید با تغذیه مناسب، استراحت کافی و ارائه محیط سالم و بهداشتی، سیستم ایمنی کودک را تقویت کنید.
8. پیگیری علائم و درمان موثر: همواره به علائم و نشانه‌های عفونتی در کودکان توجه کنید و در صورت لزوم به پزشک مراجعه کنید. در صورت تشخیص آنسفالیت، درمان مناسب و به موقع را آغاز کنید.
9. رعایت بهداشت عمومی: رعایت بهداشت عمومی، مانند مراقبت از بهداشت دست، پوشیدن ماسک در صورت لزوم و جلوگیری از انتقال عفونت‌های ویروسی از طریق عوامل آلوده، می‌تواند به کاهش ابتلا به آنسفالیت کمک کند.

چه کودکانی در معرض آسفالیت قرار دارند

معرض خطر قرار گرفتن کودکان به آنسفالیت ممکن است به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد. در زیر برخی از کودکانی که ممکن است بیشتر در معرض خطر آنسفالیت قرار بگیرند را بررسی می‌کنیم:

1. سن: کودکان زیر 5 سال، به ویژه زیر 1 سال، بیشترین احتمال ابتلا به آنسفالیت را دارند. سیستم ایمنی ضعیف تری دارند و قدرت مقابله با عفونت‌ها کمتر است.
2. عدم واکسیناسیون: کودکانی که به دلایلی واکسیناسیون کامل خود را دریافت نکرده‌اند، بیشتر در معرض خطر عفونت‌هایی که می‌توانند به آنسفالیت منجر شوند، قرار دارند.
3. محل زندگی: مناطقی که با بیماری‌هایی که می‌توانند آنسفالیت را ایجاد کنند، مانند ویروس جدری، ویروس تیک‌بورن ، آلوده هستند، می‌توانند خطر بیشتری برای کودکان ایجاد کنند.
4. فصل: در فصل‌هایی که میزبانان طبیعی برای ویروس‌ها مانند پشه‌ها و کنه‌ها بیشتر هستند، مانند تابستان و بهار، خطر ابتلا به آنسفالیت برای کودکان بیشتر است.
5. عوامل محیطی: تماس با پشه‌ها و کنه‌ها، تماس با حیوانات آلوده، استفاده از آب آلوده و تماس با سطوح آلوده می‌تواند خطر ابتلا به آنسفالیت را برای کودکان بیشتر کند.
6. وضعیت سیستم ایمنی: کودکانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند کودکانی که از بیماری‌های خاص مانند سیستم ایمنی ضعیف مادر در دوران بارداری یا بیماری‌های مزمن رنج می‌برند، ممکن است در معرض خطر بیشتری قرار بگیرند.

تشخیص آنسفالیت کودکان

تشخیص آنسفالیت کودکان معمولاً توسط پزشک متخصص در حوزه اطفال و نورولوژی انجام می‌شود. برای تشخیص صحیح آنسفالیت کودکان، پزشک ممکن است از روش‌های مختلف استفاده کند، از جمله:

1. تاریخچه بالینی: پزشک ممکن است با شما و کودکتان مصاحبه کند تا درباره علائم و نشانه‌هایی که شما یا کودکتان تجربه می‌کنید، اطلاعات بیشتری کسب کند. اطلاعاتی مانند زمان شروع علائم، علائم همراه، سابقه عفونت قبلی و سوابق پزشکی دیگر ممکن است برای تشخیص آنسفالیت مفید باشد.
2. ارزیابی جسمانی: پزشک ممکن است بررسی جسمانی کودک را انجام دهد تا نشانه‌هایی از عفونت یا التهاب در بدن بیابد. این شامل بررسی دمای بدن، معاینه سر و گردن و بررسی علائم عصبی می‌شود.
3. آزمایشات خون و مایع نخاعی: آزمایش خون و مایع نخاعی (لومبارپانکتی) می‌تواند برای تشخیص آنسفالیت مفید باشد. این آزمایشات ممکن است نشان دهنده وجود علائم التهابی، عفونتی یا غیرعفونی در بدن باشند.
4. تصویربرداری مغزی: تصویربرداری مغزی مانند اسکن MRI و CT scan می‌تواند استفاده شود تا تغییرات در ساختار و عملکرد مغز را بررسی کند. این تصاویر ممکن است نشان دهنده نشانه‌های التهاب و تغییرات در مغز باشند.
5. آزمایشات مخصوص ویروس‌شناسی: در صورت شک بر اینکه آنسفالیت کودکان ناشی از عفونت ویروسی است، آزمایشات ویروس‌شناسی می‌تواند انجام شود تا ویروس مسئول را تشخیص دهد.

درمان آنسفالیت کودکان

درمان آنسفالیت کودکان بستگی به علت اساسی بیماری، شدت عفونت و نیازهای خاص هر بیمار دارد. در بعضی موارد، درمان آنسفالیت کودکان ممکن است شامل درمان های پشتیبانی و درمان های موجه باشد. در ادامه، روش‌های درمان معمول آنسفالیت کودکان را ذکر می‌کنم:

1. بستری در بیمارستان: در موارد شدید آنسفالیت کودکان، بیمار ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشد. این امر به امکان ارائه مراقبت های حمایتی و درمانی متخصصان مربوطه کمک می کند.
2. درمان عفونت: اگر آنسفالیت ناشی از عفونت ویروسی باشد، درمان عفونت ممکن است شامل مصرف آنتی‌ویروس‌ها یا داروهای ضدویروسی باشد. در برخی موارد، ممکن است لازم باشد درمان های ضدعفونی مخصوص دیگر نیز اعمال شود.
3. مراقبت های حمایتی: در صورت لزوم، بیمار می‌تواند از مراقبت های حمایتی برخوردار شود. این شامل تجویز مایعات بیشتر، مراقبت‌های نورولوژیک و فیزیوتراپی برای بهبود حرکت و عملکرد عضلانی، و مراقبت‌های تغذیه‌ای است.
4. کنترل التهاب: در بعضی موارد، درمان آنسفالیت کودکان شامل داروهای ضد التهاب مانند استروئیدها می‌شود. این داروها به کاهش التهاب مغز کمک می‌کنند و علائم را کنترل می‌کنند.
5. کنترل تشنج: اگر بیمار دارای تشنج است، داروهای ضدتشنج ممکن است تجویز شود تا تشنج‌ها را کنترل کنند و خطر ایجاد آسیب بیشتر به مغز را کاهش دهند.
6. حمایت از سیستم عصبی: برخی از بیماران ممکن است برای بهبود عملکرد سیستم عصبی خود نیاز به درمان های مربوط به فیزیوتراپی، توانبخشی و حرکت درمانی داشته باشند.

درمان دارویی

درمان دارویی آنسفالیت کودکان بستگی به عامل عامل عفونتی یا التهابی آنسفالیت و شدت بیماری دارد. در زیر، به برخی از داروهای معمولاً استفاده شده در درمان آنسفالیت کودکان اشاره می‌کنم:

1. آنتی‌ویروس‌ها: در صورتی که عامل آنسفالیت ویروسی باشد، داروهای ضد ویروسی مانند اسیکلوویر، والاسیکلوویر، فامسیکلوویر و ریباویرین ممکن است تجویز شوند. این داروها به کنترل عفونت ویروسی کمک می‌کنند.
2. استروئیدها: در برخی موارد آنسفالیت، داروهای ضد التهاب قوی مانند استروئیدها (مثل دکسامتازون) برای کاهش التهاب مغز و بهبود علائم استفاده می‌شوند.
3. ضدتشنج‌ها: در صورتی که بیمار دارای تشنج است، داروهای ضدتشنج مانند فنیتوئین، کاربامازپین و لاموتریژین ممکن است تجویز شوند تا تشنج‌ها را کنترل کنند.
4. آنتی‌بیوتیک‌ها: در بعضی موارد آنسفالیت، عفونت ناشی از باکتری‌ها ممکن است و در این صورت، آنتی‌بیوتیک‌ها مانند سفتریاکسون، سفتازیدیم و وانکومایسین ممکن است تجویز شوند.
5. ضدویروس‌های ویروس خاص: برخی از آنسفالیت‌ها ناشی از ویروس‌های خاصی مانند هرپس سیمپلکس، ویروس ایو و ویروس تیک‌بورن ایجاد می‌شوند. در این موارد، داروهای خاص برای مهار ویروس مورد نظر ممکن است تجویز شوند.

عوارض عدم درمان آنسفالیت

عدم درمان آنسفالیت کودکان می‌تواند به عوارض جدی و حتی زندگی‌تهدیدکننده منجر شود. در زیر، برخی از عوارض عدم درمان آنسفالیت کودکان را بررسی می‌کنیم:

1. آسیب مغزی: آنسفالیت می‌تواند به التهاب مغز منجر شود و عدم درمان مناسب می‌تواند منجر به آسیب مغزی دائمی شود. این شامل مشکلات عصبی، اختلالات حرکتی، اختلالات حافظه و یادگیری، اختلالات گفتاری و سایر مشکلات عملکردی مغزی است.
2. تشنج: آنسفالیت می‌تواند به تشنج‌های مکرر و شدید منجر شود. این تشنج‌ها ممکن است باعث آسیب به سلول‌های عصبی شده و در صورت عدم درمان، خطر آسیب دائمی به مغز افزایش می‌یابد.
3. اختلالات شناختی: آنسفالیت می‌تواند به اختلالات شناختی و تغییرات در عملکرد ذهنی و شناختی کودک منجر شود. این شامل مشکلات در حافظه، تمرکز، توجه و فرآیند تفکر است.
4. اختلالات روانی: عدم درمان آنسفالیت کودکان ممکن است به اختلالات روانی منجر شود. افسردگی، اضطراب، تغییرات در رفتار و شخصیت، نارسایی اجتماعی و مشکلات خواب می‌توانند عوارض روانیی باشند که در نتیجه آنسفالیت بی‌درمان بروز می‌کنند.
5. مشکلات عصبی و حسی: آنسفالیت می‌تواند به مشکلات عصبی و حسی منجر شود. این شامل کاهش حس بینایی، شنوایی، لمس و تحسین است.
6. عوارض عمومی: عدم درمان آنسفالیت ممکن است به عوارض عمومی منجر شود از جمله تب بالا، سردرد شدید، ضعف عمومی، تهوع و استفراغ، تنفس غیرطبیعی و کاهش آگاهی.