آسم کودکان، از علت تا درمان!

آسم کودکان چیست

• آسم کودکان یک بیماری تنفسی مزمن است که به طور عمده ریه‌ها و مجاری هوایی را درگیر می‌کند. در این بیماری، مجاری هوایی بیش از حد حساس می‌شوند و به محرک‌هایی مانند گرده گل، غبار خانه، قارچ، آلرژن‌های حیوانی، عفونت‌های تنفسی و تغییرات دمایی و رطوبتی بیشتر واکنش نشان می‌دهند.
• وقتی کودک در معرض این محرک‌ها قرار می‌گیرد، مجاری هوایی او تنگ شده و تورم می‌کنند، که منجر به علائم و نشانه‌هایی مانند سختی در نفس، سرفه، خس خس صدا در سینه و سرفه شبانه می‌شود. بنابراین، در آسم کودکان، ریه‌ها به راحتی نمی‌توانند هوای تمیز و آزاد را جذب کنند و عملکرد تنفسی کودک مختل می‌شود.
• با این حال، مهم است بدانید که هر کودک ممکن است به طور متفاوت به محرک‌ها واکنش نشان دهد و شدت علائم نیز می‌تواند متفاوت باشد. برخی از کودکان ممکن است علائم آسم خود را تا حدودی کنترل کنند و بدون مشکلات زیادی زندگی کنند، در حالی که برخی دیگر نیاز به درمان و مراقبت دقیق تر دارند.

انواع آسم کودکان

آسم کودکان به طور عمده در دو نوع تقسیم می‌شود: آسم الرژیک و آسم غیر الرژیک. در هر دو نوع، مجاری تنفسی باریک و تنگ می‌شوند، اما علل و عوامل محرک آنها متفاوت است.

1. آسم الرژیک: در این نوع آسم، آلرژی و حساسیت نقش اساسی را ایفا می‌کنند. آلرژی به معنی واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن به مواد آلرژیک است. آلرژن‌های متنوعی می‌توانند عوامل محرک آسم الرژیک باشند، مانند گرده گل، غبار خانه، غذاهای خاص، شیر حیوانات، قارچ‌ها و غیره. وقتی کودک با آلرژن در تماس می‌آید، سیستم ایمنی بدن واکنش نشان می‌دهد و عوارضی مانند تورم و تنگی مجاری هوایی را به همراه دارد.
2. آسم غیر الرژیک: در این نوع آسم، عوامل غیر آلرژیک نقش اصلی را در بروز علائم آسم دارند. عوامل محرک غیر آلرژیک می‌توانند عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی، ویروس‌ها، باکتری‌ها، آلودگی هوا، دود سیگار، تماس با مواد شیمیایی تحریک‌کننده و تنش‌های روانی باشند. این عوامل می‌توانند به تحریک و التهاب مجاری هوایی واکنش نشان دهند و علائم آسم غیر الرژیک را ایجاد کنند.

علت بروز آسم در کودکان

علت اصلی آسم کودکان هنوز به طور کامل مشخص نشده است. با این حال، برخی از عوامل و علل مرتبط با آسم کودکان عبارتند از:

1. عوامل ژنتیکی: وجود تاریخچه خانوادگی آسم می‌تواند یک عامل مهم در بروز این بیماری در کودکان باشد. ژنتیک و وراثت می‌توانند نقشی در حساسیت مجاری تنفسی و واکنش آنها به محرک‌ها داشته باشند.
2. آلرژی: آلرژی به عنوان یک عامل مهم در بروز آسم کودکان شناخته شده است. وقتی کودکان با آلرژن‌هایی مانند گرده گل، غبار خانه، پوست حیوانات، قارچ‌ها و غیره در تماس می‌آیند، سیستم ایمنی بدن آنها واکنش نشان می‌دهد و به تورم و تنگی مجاری هوایی منجر می‌شود.
3. عوامل محرک غیر آلرژیک: عواملی مانند عفونت‌های تنفسی (مانند سرماخوردگی ویروسی)، دود سیگار، آلودگی هوا، تماس با مواد شیمیایی تحریک‌کننده و تنش‌های روانی نیز می‌توانند عوامل محرک غیر آلرژیک برای بروز آسم کودکان باشند.
4. عوامل محیطی: عوامل محیطی مانند تغییرات دما و رطوبت، آلودگی هوا، مواد آلرژی زا، غبار خانه، قارچ‌ها و شیمیایی‌ها نیز می‌توانند نقشی در بروز و تشدید علائم آسم کودکان داشته باشند.
5. عوامل ریفلاکس معده-مری: برخی از کودکان ممکن است با عوارض ریفلاکس معده-مری مانند بالا رفتن محتوای معده به مری و تحریک مجاری تنفسی، علائم آسم را تجربه کنند.

علائم آسم در کودکان

علائم آسم در کودکان ممکن است متنوع باشد و در هر کودک ممکن است تفاوت هایی داشته باشد. اما برخی از علائم شایع آسم در کودکان عبارتند از:

1. تنگی نفس: کودک ممکن است در هنگام فعالیت فیزیکی، تنفس سریع تر و سخت تری داشته باشد. همچنین، تنگی نفس ممکن است در شب و در خواب نیز بروز کند و باعث بیدار شدن کودک شود.
2. سرفه: سرفه معمولاً در آسم کودکان خشک و تند است و ممکن است شبانه و در هنگام تمرین فیزیکی شدیدتر شود.
3. وزوز در سینه: کودک ممکن است صدای وزوزی در سینه خود را تجربه کند که به علت تنگی مجاری هوایی و وجود التهاب ممکن است رخ دهد.
4. سختی در تنفس: کودک ممکن است در هنگام تنفس، سختی و مشکلی را تجربه کند و در صورت تنفس سریع، سطح اکسیژن در خون ممکن است کاهش یابد.
5. سردرد و خستگی: در برخی از موارد، کودکان ممکن است به علت کاهش تهوع و نفس عمیق، سردرد و خستگی را تجربه کنند.
6. تغییر در عملکرد روزانه: کودکان مبتلا به آسم ممکن است عملکرد روزانه خود را تحت تأثیر قرار دهند. آنها ممکن است کمتر از سایر کودکان فعالیت کنند و در مدرسه یا فعالیت‌های روزمره خود مشکل داشته باشند.

پیشگیری از آسم کودکان

پیشگیری از آسم در کودکان به عنوان یک بخش مهم از مدیریت این بیماری مورد توجه قرار می‌گیرد. در زیر تعدادی از راه‌های پیشگیری از آسم در کودکان را بررسی می‌کنیم:

1. اجتناب از عوامل تحریک‌کننده: تلاش کنید که کودک خود را از عوامل تحریک‌کننده‌ای که می‌توانند حملات آسم را تشدید کنند، دور نگه دارید. این عوامل شامل دود سیگار، آلودگی هوا، آلرژن‌ها مانند گرده گیاهان، حیوانات خانگی و غبار می‌شوند. همچنین، اجتناب از عفونت‌های تنفسی نیز می‌تواند به کاهش خطر بروز حملات آسم در کودک کمک کند.
2. استفاده از داروهای پیشگیری‌کننده: پزشک معالج می‌تواند داروهایی را تجویز کند که به کنترل علائم آسم کودک کمک کنند و حملات را کاهش دهند. این داروها معمولاً به صورت قرص یا آئروسول با دستگاه تنفسی تجویز می‌شوند و باید طبق دستور پزشک مصرف شوند.
3. واکسیناسیون: اطمینان حاصل کنید که کودک شما برنامه واکسیناسیون کامل را دنبال می‌کند. برخی از عفونت‌های تنفسی مانند آنفولانزا (آنفلوآنزا) می‌توانند حملات آسم را تشدید کنند، بنابراین واکسیناسیون منظم می‌تواند به کاهش خطر بروز این عفونت‌ها و در نتیجه کاهش خطر حملات آسم کودک کمک کند.
4. تمرین و فعالیت بدنی: تشویق کودک به فعالیت بدنی و ورزش منظم می‌تواند به بهبود عملکرد ریوی و کاهش خطر بروز حملات آسم کمک کند. البته، مهم است که کودک قبل از شروع هر فعالیت ورزشی با پزشک معالج خود مشورت کند و برنامه ورزشی مناسبی برای خود داشته باشد.
5. رعایت رژیم غذایی سالم: تغذیه مناسب و متوازن می‌تواند به افزایش سیستم ایمنی بدن و کاهش التهاب‌ها کمک کند. مصرف میوه‌ها، سبزیجات، مواد غذایی غنی از آنتی‌اکاکسیدانت‌ها، ماهی‌های چرب (مانند ماهی سالمون) و محصولات لبنی کم چرب می‌تواند مفید باشد. همچنین، مصرف مواد غذایی حاوی رنگ‌ها و مواد نگهدارنده مصنوعی می‌تواند عوارض آسم را تشدید کند، بنابراین توصیه می‌شود این نوع مواد را از رژیم غذایی کودک حذف کنید.
6. رعایت محیط زیست سالم: ایجاد یک محیط زیست سالم و خالی از عوامل آلرژی‌زا می‌تواند به کاهش خطر بروز حملات آسم کمک کند. به دنبال کاهش غبار خانه، شستشوی منظم تخت‌ها و پوشش‌ها، استفاده از پرده‌ها و روانکارهای ضدگرد و غبار، و نظافت منظم محیط زندگی باشید.
7. مانیتورینگ علائم و استفاده از طرح عمل اضطراری: آموزش به کودک و خانواده درباره علائم آسم و استفاده از طرح عمل اضطراری در صورت بروز حمله آسم بسیار مهم است. طرح عمل اضطراری شامل استفاده از داروها، استفاده از دستگاه تنفسی، و تماس با پزشک معالج در صورت لزوم است.

نحوه تشخیص آسم کودکان

تشخیص آسم در کودکان معمولاً براساس تاریخچه بالینی، علائم و علل مشاهده شده و آزمایشات تشخیصی انجام می‌شود. در زیر تعدادی از روش‌های تشخیص آسم در کودکان را ذکر می‌کنم:

1. مصاحبه بالینی: پزشک در ابتدا با شما به عنوان والدین درباره علائم و نشانه‌هایی که کودک شما تجربه می‌کند، مصاحبه می‌کند. این شامل سوالات درباره علائم تنفسی، زمان بروز علائم، فعالیت‌هایی که علائم را تشدید می‌کنند و واکنش به درمان قبلی است.
2. آزمایشات تنفسی: برخی از آزمایشات تنفسی که می‌توانند در تشخیص آسم در کودکان مفید باشند عبارتند از:
   • آزمون پرانتزیومتری: کودک باید به طور مکرر و سریع نفس کشیده و نفس بدهد تا نحوه تنفس و حجم هوایی که می‌تواند تنفس کند، اندازه گیری شود.
   • آزمون سنجش حجم جریان هوا: در این آزمون، با استفاده از دستگاهی به نام سنجشگر حجم جریان هوا، حجم هوایی که کودک می‌تواند با قدرت بالا از راه هوا دهان و بینی اندازه گیری می‌شود.
   • آزمون سنجش حجم تنفسی: این آزمون به وسیله دستگاهی به نام سپیرومتر انجام می‌شود و حجم هوایی که کودک می‌تواند وارد و خارج کند، اندازه گیری می‌شود.
3. آزمایشات آلرژی: آزمایشات پوستی یا خونی می‌توانند برای تشخیص آلرژی‌ها و عوامل آلرژیک مورد استفاده قرار گیرند. این آزمایشات می‌توانند به مشخص کردن عوامل آلرژیکی که می‌توانند آسم را تحریک کنند، کمک کنند.
4. آزمایش‌های تصویربرداری: در برخی موارد، پزشک ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری مانند ایکس‌ری سینه یا توموگرافی کامپیوتری (CT scan) استفاده کند تا نشان دهنده‌هایی از التهاب و تنگی مجاری هوایی باشند.

راه های درمان آسم در کودکان

درمان آسم در کودکان به منظور کنترل و کاهش علائم و پیشگیری از تشدید آن انجام می‌شود. در زیر راه‌های درمان آسم در کودکان را توضیح می‌دهم:

1. داروهای ضد التهابی: اکثر کودکان مبتلا به آسم داروهای ضد التهابی همچون استروئیدهای تنفسی (مثل بودسونید) با نسبت تنفسی (به عنوان نمونه فلوتیکازون) یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مثل لوکوترین‌ها) مصرف می‌کنند. این داروها به کنترل التهاب در مجاری هوایی کمک می‌کنند و علائم آسم را کاهش می‌دهند.
2. داروهای ضدتنش: داروهای ضدتنش (مثل آلبوترول) برای تسکین سریع علائم تنگی نفس و وزوز در سینه استفاده می‌شوند. این داروها عملکرد عضلات مجاری هوایی را بهبود می‌بخشند و موجب باز شدن آنها می‌شوند.
3. برنامه مدیریت علائم: با ایجاد یک برنامه مدیریت علائم آسم، می‌توانید به کاهش تعداد و شدت حملات آسم در کودک کمک کنید. این شامل شناسایی و اجتناب از عوامل تحریک کننده مانند آلرژن‌ها، مدیریت استرس، اجتناب از دود سیگار و سایر تغییرات محیطی است.
4. آموزش به کودک و خانواده: آموزش به کودک و خانواده در مورد آسم، علائم آن، استفاده صحیح از داروها و عملکرد صحیح در صورت بروز حمله آسم بسیار مهم است. این آموزش می‌تواند به کودک کمک کند تا خودش را در مواجهه با علائم آسم مدیریت کند و بهبود یابد.
5. درمان آلرژی‌ها: اگر آسم کودک شما با عوامل آلرژیک مرتبط است، درمان آلرژی‌ها می‌تواند به کاهش علائم آسم کمک کند. این شامل آزمایش آلرژی، داروهای آنتی‌آلرژیک (مثل آنتی‌هیستامین‌ها) و اجتناب از عوامل آلرژیک است.
6. استفاده از دستگاه تنفسی: در برخی موارد، استفاده از دستگاه‌های تنفسی مانند نبولایزرها و سپیروترها می‌تواند در درمان آسم کودکان موثر باشد. این دستگاه‌ها به کودک کمک می‌کنند تا داروها را به صورت بخار یا مه‌ای تنفس کند و بهبود علائم آسم را فراهم کند.
7. مراقبت در خانه: رعایت مراقبت‌های مناسب در خانه می‌تواند به کاهش علائم آسم و پیشگیری از تشدید آن کمک کند. این شامل اجتناب از عوامل تحریکی مانند دود سیگار، حفظ رطوبت مناسب در محیط، استفاده از مهره و ماسک نبولایزر، و نظافت منظم محیط است.

درمان آسم کودکان با طب سنتی

درمان طب سنتی آسم در کودکان ممکن است به عنوان یک روش تکمیلی مورد استفاده قرار گیرد، اما باید توجه داشت که استفاده از هر گونه درمان طب سنتی برای آسم باید با مشورت پزشک معالج صورت گیرد. در زیر تعدادی از گیاهان دارویی که ممکن است در درمان آسم کودکان مورد استفاده قرار بگیرند را بررسی می‌کنیم.

1. ریشه آستراژالوس: این گیاه در سنت‌های چینی به عنوان تقویت‌کننده سیستم ایمنی استفاده می‌شود. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف آستراژالوس می‌تواند به بهبود علائم آسم کودکان کمک کند.
2. چای ترش: چای ترش به عنوان مقلد انسولین و ضدالتهابی شناخته شده است. برخی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف چای ترش می‌تواند به کاهش تنگی نفس و وزوز در سینه کودکان آسمی کمک کند.
3. ریشه آویشن: آویشن خواص ضد التهابی و ضدباکتریایی دارد و ممکن است به کاهش التهاب مجاری هوایی کمک کند. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از اسانس آویشن ممکن است به بهبود علائم آسم کودکان کمک کند. اما در صورت استفاده از اسانس آویشن، باید با احتیاط و به دستور پزشک یا متخصص استفاده شود.
4. ریشه بنفشه: بنفشه خواص ضدالتهابی و ضداسپاسمیک دارد. استفاده از ریشه بنفشه ممکن است به کاهش علائم آسم کودکان کمک کند. با این حال، مصرف طولانی مدت یا بیش از حد ریشه بنفشه ممکن است مشکلات جانبی داشته باشد، بنابراین دستورالعمل پزشک را رعایت کنید.

عوارض عدم درمان آسم کودکان

عدم درمان آسم کودکان می‌تواند منجر به عوارض جدی و تأثیرات نامطلوبی بر روی سلامت کودکان شود. در زیر تعدادی از عوارض عدم درمان آسم کودکان را بررسی می کنیم:

1. تشدید علائم آسم: عدم درمان آسم می‌تواند منجر به تشدید علائم و نشانه‌های آسم شود. کودکان بدون درمان مناسب ممکن است حملات آسمی بیشتر و شدیدتری تجربه کنند، که باعث می‌شود فعالیت‌های روزمره آنها محدود شود و کیفیت زندگی آنها کاهش یابد.
2. محدودیت فعالیت: آسم نمی‌تواند به طور کامل درمان شود، ممکن است فعالیت‌های روزمره کودک را محدود کند. کودکانی که آسم ناشناخته یا بدرمان هستند، ممکن است نتوانند به طور طبیعی و بدون مشکل تنفسی ورزش کنند، فعالیت‌های جسمانی انجام دهند یا در محیط‌های گرم و خشک بمانند.
3. اختلال در خواب: حملات آسم می‌تواند خواب کودک را مختل کند. عدم درمان آسم ممکن است باعث ایجاد بیداری شبانه مکرر، سرفه شبانه، تنفس دشوار در حین خواب و اختلال در استراحت شبانه کودک شود.
4. کاهش رشد و توسعه: آسم ناشناخته یا بدرمان می‌تواند تأثیری بر رشد و توسعه کودک داشته باشد. عدم کنترل آسم، به ویژه در مواقعی که شدیدتر می‌شود، ممکن است باعث کاهش اشتها، کاهش وزن، کاهش رشد قد و وزن و کاهش عملکرد تحصیلی شود.
5. بیماری‌های همراه: آسم ناشناخته یا بدرمان می‌تواند خطر بروز بیماری‌های همراه را افزایش دهد. مانند التهاب ریه، عفونت‌های تنفسی مکرر، التهاب مجاری تنفسی علوی مانند رینیت آلرژیک، عفونت‌های گوش و سینوزیت.
6. اثرات روانی و اجتماعی: بیماری آسم می‌تواند تأثیرات روانی و اجتماعی منفی بر روی کودک داشته باشد. این ممکن است شامل افزایش استرس، اضطراب، افسردگی، ایزپوآهای اجتماعی، عدم حضور در مدرسه به دلیل بیماری، و اختلال در روابط اجتماعی با دیگران باشد.

بیماری های مرتبط با آسم کودکان

آسم کودکان یک بیماری مزمن و التهابی است که راه های هوایی را تحت تأثیر قرار می دهد. در زیر تعدادی از بیماری‌های مرتبط با آسم کودکان را بررسی می کنیم:

1. آلرژی: بیشتر کودکان مبتلا به آسم دارای حساسیت‌های آلرژیک هستند. آلرژی‌ها می‌توانند توسط مواد مانند گرده گیاهان، عوامل خانگی مانند غبار خانه و مواد آلرژی‌زا در محیط زندگی تحریک شوند و باعث تشدید حملات آسم شوند.
2. رینیت آلرژیک: رینیت آلرژیک یا آلرژی بینی، یک واکنش التهابی در بینی به عوامل آلرژیک است. این بیماری می‌تواند با آسم کودکان همراه باشد و علائمی مانند سرفه، عطسه، خارش بینی، بینی پر و آبی، و افزایش ترشحات بینی را ایجاد کند.
3. سینوزیت: سینوزیت یا التهاب عفونی سینوس ها (سینوس های بینی) می‌تواند در کودکان مبتلا به آسم رخ دهد. در این بیماری، سینوس ها التهاب می‌کنند و باعث ایجاد علائمی مانند سردرد، درد صورت، ترشحات بینی، و خستگی می‌شود.
4. عفونت‌های تنفسی: عفونت‌های تنفسی مانند آنفولانزا (آنفلوآنزا) و سرماخوردگی می‌توانند در کودکان با آسم حملات آسم را تشدید کنند. این عفونت‌ها باعث التهاب در مجاری تنفسی می‌شوند و می‌توانند به قطع تنفس و افزایش تولید ترشحات مخاطی منجر شوند.
5. پنومونی: پنومونی یک عفونت التهابی در سطح ریه‌ها است که می‌تواند در کودکان با آسم عوارض شدیدتری ایجاد کند. علائم پنومونی شامل تب، سرفه شدید، تنگی نفس، درد در قفسه سینه و لرزش بدن می‌شود.
6. بیماری مستعدساز: برخی بیماری‌های مستعدساز مانند عفونت های تنفسی مکرر و آلرژی‌های ناشی از مواد محیطی می‌توانند باعث افزایش خطر بروز حملات آسم در کودکان شوند.